Mwaissès rîles do rfondou walon et do rfondaedje

Çouchal c' est djusse on rascourti, on prezintaedje raddimint fwait, po tos les detays i fåt vey les spepieusès rîles [waibe]. Cisse pådje chal esplike ossi les råjhons pa drî sacwantès tchuzes.

Les tchuzes

Å moumint di rfonde li lingaedje walon on s' trove sovint avou on minme mot k' a des cognes diferinnes ki n' sont nén rascovietes pås betchfessîs scrijhas; pa côps i gn a l' influyince do francès k' a vnou tot comaxhî eto.
I fåt tchoezi, d' abôrd.
On tchoezixh sorlon ene des rîles chal pa dzo:

  1. li pus lådje oyowe
  2. li pus walone (obdjectivmint, ou suddjectivmint)
  3. li pus erîlêye
  4. l' etimolodjeye
  5. li rshonnance avou l' francès ou d' ôtes lingaedjes d' oyi (c' est å contråve do pont 2)
Vey li tecse (e francès) "Quelques propositions en vue de l'établissement d'une langue commune" po-z aveur pus d' informåcions sol pocwè eyet l' kimint.

Bén seur l' importance a dner tchaeke onk des ponts candje po tchaeke mot; par egzimpe po ene lådje oyowe so 90% del Walonreye li rîle 1 a pus di pwès k' po ene lådje oyowe so 60% del Walonreye. Cwand ene lådje oyowe est on francijhaedje, li rîle 2 dvént pus importante et ene moens lådje oyowe pout esse prindowe (eg: doyén purade ki dweyén); cwand on mot est pus walon et l' pus lådje oyou, mins k' il est ene miete diferin d' ôtes mots del minme parintêye, li rîle 3 dvént pus consecante (eg: schoûter purade ki xhoûter, minme si "scoûter" n' egzistêye nén, po l' erîler avou aschoûter); pa des côps c' est foirt målåjhey di rfonde (cas å/a/è/ô, mutwè/moutwè/...), l' etimolodjeye pout aidî pol tchuze d' ene fôme, ou po trover li ké betchfessîs eployî (eg: anea (ånea/anea/enea), motoit, aiwe purade ki êwe, waide purade ki wêde)

rivni al mwaisse pådje