NOVELE MODÊYE 0.4.32 (2024-10-30)

(If you don't understand Walloon and are here to package the latest version of the spell-wa dictionnary (GPL/LGPL/MPL; can generate ispell/aspell/hunspell dictionaries) to distribute it, then the version is 0.4.32, and you can download it here)

NOVEA

C' est nén si novea, mins dji n' l' aveu nén veyou davance... li coridjrece si trove sol sistinme di radjouts da Firefox : clitchîz cial

Coridjeu d' ortografeye e walon po Linux

Vos trovroz cial ene coridjrece d' ortografeye pol walon (shuvant les rîles di scrijhaedje do rfondou walon).
Ci n' est nén co tot a fwait fini, i gn a co des sacwès a discuter et a decider po l' ortografeye a-z eployî, et surmint co des flotches (dins l' djivêye di mots oudonbén dins les algorisses di fjhaedje di mots derivés et di codjowaedje), mins on pout ddja l' eployî, dji m' endè sieve po coridjî les ratournaedjes da minne eyet les årtikes Wikipedia.

Les mots et viebes ont stî prindous on pô tot avå, tos les mots et viebes di l' esplicant motî ont stî metous. Dj' a ossu metou les mots et noûmots ki dj' end a mezåjhe po les ratournaedjes éndjolikes.

Po les (erîlés) viebes i fåt dner deus fômes (et pa des côps troes, loukîz so Wikipedia l' atuze des troes bodjes): li cene do schoûtant di l' indicatif prezintrece, et li cene do pårticipe erirece omrin. A pårti di ces deus fômes la li coridjeu va deriver totes les ôtes (i gn a motoit co des arokes dins l' algorisse, li pus målåjhey c' est les candjmints d' cogne, eg: viké -> vicans; bwejhlî -> bwejhelresse,... si vos è veyoz ki dj' a rovyî, dijhoz mel).

Po les pluriyals, les fômes femrinnes, mots e-n -aedje ki s' fjhèt a pårti d' on viebe, adviebes e -mint a pårti d' èn addjectif,... on dene ene fôme et on dit, avou des drapeas, les mots derivés k' i pout aveur. Vocial on ptit prezintaedje (po tos les drapeas, eyet leu-z eployaedje dins l' dierinne modêye del coridjrece, loukîz dins l' fitchî «wa_hunspell.aff»):

v: po les viebes (a radjouter ås deus fômes), tot l' codjowaedje est derivé a pårti d' la.
s: po les mots ki fjhèt on pluriyal avou s.
i: po dire ki c' est on mot avou ene sipotchåve voyale (c' est li fôme plinne k' est metowe, et li drapea i permete di trover li fôme elidêye. eg: tchivå - tchvå, sicole - scole, comere - cmere,...
n: po les nos k' ont des fômes omrinne et femrinne, ossu bén singulî ki pluriyal (4 fômes å totå)
a: po les addjectifs, c' est come li drapea n mins avou ene fôme -ès di pus.
r: po les mots ki fjhèt on femrin avou -resse (eg: braibandî - braibandresse)
j: po les mots e-n -aedje a pårti d' on viebe
t: po des addjectifs e-n -ant a pårti d' on viebe
c: po des mots e-n -ance (sing. et pl.) a pårti d' on viebe
m:
- po les nos et addjectifs: fé èn adviebe e -mint
- po les viebes: fé on no e -mint (et pluriyal e -mints)

Po pus di racsegnes lijhoz les fitchîs LIJHOZMU (e walon) et README (e-n inglès) dins l' årtchive.

Po-z aberweter l' fitchî, clitchîz cial (fitchî tar.bz2).
Si vos estoz dzo DOS/Windows, motoit vos inmrîz mî ci-cial (l' årtchive est pus pezante, paski l' disployaedje des fômes des mots est ddja fwait): fitchî zip.
Et po l' eployî avou l' betchteu waibe Mozilla Firefox ou l' programe d' emilaedje Mozilla Thunderbird, clitchîz cial pol pacaedje XPI (si vos clitchîz a pårti d' Firefox, ça enondrè otomaticmint l' astalaedje, po Thunderbird i vs fåt schaper l' fitchî sol deure plake, et aler dins l' menu "Usteyes" et "Modules di rawete" poy clitchî sol boton "Astaler..." et aler cweri l' fitchî ki vos avoz schapé sol deure plake da vosse).
ALFA: Chrome asteure ricnoxhe li walon!
Dj' overe po radjouter l' coridjrece dins leu "store" (ôtrumint i n' vou nén l' astaler i nén siné pa Google).
Tot ratindant, vos ploz fé come çoucial: sayîz d' astaler on lingaedje k' a-st ene coridjrece mins ki vos n' eployroz nén (metans, catalan, côde «ca») et s' copyî ç' fitchî bdic cial al plaece (avou l' no) do motî di l' ôte lingaedje (metans, «ca-ES-3-0.bdic» si vos avîz tchoezi di prinde li plaece do catalan) dins l' ridant wice k' i gn a les motîs. Avou Windows c' est «c:\users\uzeu\AppData\Local\Google\Chrome\User Data» (avou "uzeu" a reaplaecî pa vosse no d' uzeu sol copiutrece).

Kimint l' astaler

D' aprume, i vos fåt aveur astalé hunspell si c' est nén co fwait, cweroz l' emey les pacaedjes di vosse distribucion.

Prindoz l' fitchî cial pa dzeu, et discompressîz l':
tar jxvf spell-wa-0.x.tar.bz2
Vos åroz on ridant lomé spell-wa-0.x, metoz vs divins, et tapez make; vola, c' est fwait, i n' dmeure pus k' a l' astaler:
make install

Sopoirt aspell

Les dierinnès modêyes eployèt hunspell (dispoy 2016). K' est l' programe di coridjaedje li pus eployî et l' pus modiene asteure dins les libès programes. Il eploye e natif l' ecôdaedje UTF-8, et come rawete mete eto des etiketes di croejhete dins l' motî (elzès fåt radjouter al mwin, bén seur, on nouzome ovraedje, mins ki vénrè bén a pont po, pus tård, ene coridjrece di croejhete... et trover des flotches come «ene ouxh» el plaece di «èn ouxh»)

Divant çoula (a pårti del modêye 0.4.5 del coridjrece) c' esteut aspell k' esteut eployî; ki lu-minme replaecive ispell. Aspell est bråmint pus sûti k' ispell po trover des bons replaeçmints (gråces åzès fitchîs di fonetike), eyet i rmimbere vos tchuzes, po vs prezinter li replaeçmint ki vos fjhoz l' pus sovint e prumî.

Come des programes k' i gn a polèt sopoirter aspell et nén hunspell, ou minme des vîs tchinisses ki n' rotèt k' avou ispell e-n ecôdaedje latin1; dji wåde des rîles ki permetèt d' produre des motîs copatibes po aspell (avou make aspell) ou co ispell (avou make ispell). Mins i s' pôreut k' i gn åye des flotches pa côps; li possibilité di fé des motîs po ces cognes la egzistêye, mins dji n' piede nén trop d' tins a fé des sayes et verifiaedjes. A vos d' vey.

Si vos estoz so MS-DOS/Windows

Aspell est eployî sortot avou les sistinmes Unix (çoula comprind GNU/Linux, les BSD libes,...); mins il a stî poirté so DOS/Windows ossu; et i gn a des ôtès coridjreces po Windows ki ricnoxhèt les fitchîs po ispell. Vocial çou k' egzistêye: ki vorént sayî, vocial li fitchî avou li programe ispell po DOS (i gn a å dvins des fitchîs a lére po saveur kimint l' apontyî, djel a nén sayî mi-minme):

...divant waire: l' eterface po aspell da Francis Baudoux
isp31b2.zip, on poirtaedje di ispell po DOS (li problinme c' est les accints, li fitchî ispell-wa eploye l' ecôdaedje iso-8859-1, mins MS-DOS eploye cp437...)
microspell, ene coridjrece po Windows ki sait eployî les djivêyes di mots di ispell.
Cisse pådje cial a tot çou k' i fåt po-z astaler on sistinme LaTeX, avou Emacs (èn aspougneu di tecse) eyet ispell. Vos ploz astaler rén ki l' coridjrece, mins dji m' dimande si c' est nén l' minme (mins ene modêye pus nouve) ki l' poirtaedje DOS cial pa dzeur.

Ôtès walonès hårdêyes

Li waibe del croejhete walone
Li ptite croejhete
On forom di berdelaedje
Drapea walon
Et cial vos trovroz sacwants pordjets di walons motîs (esplicants motîs, walon/walon, et nén walon/francès ou francès/walon come end a ddja tant):

l' esplicant motî do walon (vî, n' est pus metou a djoû, li scrijhaedje di sacwants mots pout esse avou ene viye ortografeye; mins ci fourit istoricmint li prumire saye d' ene sifwaite idêye)
li wiccionaire e walon (intrêyes do lingaedje walon e grand pordjet wiccionaire (Wiktionary); les årtikes i polèt esse spepyîs pår et foirt ritches.
li DTW (ou Diccionaire di Tot l' Walon; ci-cial c' est, pol moumint, seulmint on motî walon/francès, mins assez spès; li såme c' est di ramexhner totes les intrêyes trovêyes dins tos les motîs, et co d' pus. L' advintaedje eneviè li wiccionaire c' est k' on î pout fé des sûtis rcweraedjes avou des erîlêyès ratourneures. Ossu, pus tård li structeure del båze di dnêyes pôreut esse amidrêye po radjouter des fonccions francès/walon et walon/walon.

Si vos m' voloz scrire on messaedje, mi adresse emile est: pablo@walon.org.